Opis.
Roślina dwuletnia dorastająca do 40 cm wys.; łodyga gałęzista, mocna, sztywna; liście dolne zebrane w różyczkę, zatokowo ząbkowane lub pierzastodzielne, niekiedy całobrzegie, podługowate, na ogonkach; liście górne siedzące; kwiatostan - grono baldachokształtne; kwiaty białe, drobniutkie, rzadziej różowawe; owoc - sercowatotrójkątna łuszczynka osadzona na cienkiej, nitkowatej szypułce. Kwitnie od kwietnia do października. Roślina pospolita w całym kraju; rośnie na ugorach, na polach, na grządkach, przy drogach, w sadach, w ogrodach i na usypiskach ziemi, przy budowach, wykopach).
Uwaga! Tasznik jest często mylony z tobołkami polnymi - Thlaspi arvense łodyga kanciasta, bruzdowana; liście zatokowo ząbkowane; cała roślina pachnie czosnkiem; łuszczynka jajowata, szeroko oskrzydlona. Tobołki wykazują podobne właściwości lecznicze i mają podobny skład chemiczny.
Surowiec.
Surowcem jest ziele - Herba Bursae pastoris lub ziele wraz z korzeniem Herba cum radicibus Bursae pastoris, które zbiera się w czasie kwitnięcia, ale gdy już są owoce, i suszy w temp. do 35o C. Trwałość surowca 4 miesiące!. Ziele tasznika sprzedawane jest w sklepach zielarskich i w aptekach (patrz data na opakowaniu!). Z tobołków pozyskuje się ziele wraz z palowym korzeniem - Herba cum radicibus Thlaspeas, w czasie kwitnięcia.
Skład chemiczny.
Ziela i korzeń tasznika oraz tobołka zawierają cholinę, acetylocholinę, tyraminę, garbniki, fitochinon, ryboflawinę, kw. askorbinowy, karoten, saponiny, glikoalkaloid siarkocyjanowy -siarkocyjaninowy allilu, kw. kawowy, kw. jabłkowy, kw. cytrynowy, kw., fumarowy, sole siarki, potasu, fosforu i wapnia, flawonoidy (kwercetynę, luteolinę, diosminę), histaminę i in.
Działanie.
Wyciągi z tasznika i tobołka wywierają wpływ przeciwkrwotoczny, odkażający, wykrztuśny, żółciopędny, moczopędny, przeciwbiegunkowy, przeciwzapalny. Zwiększają perystaltykę jelit, regulują przemianę materii, likwidują nieżyty jelit i żołądka, uszczelniają i wzmacniają naczynia krwionośne, zapobiegają wylewom krwi pod skórę, wysiękom limfy; kurczą macicę, drażnią zakończenia nerwów układu współczulnego, kurczą naczynia, podnoszą ciśnienie krwi, zwiększają napięcie ścian żołądka i jelit, hamują krwotoki maciczne.
Wskazania:
głównie krwotoki maciczne (zamiast sporyszu i kłączy gorzknika), nadmierna krwawienia miesiączkowe, niskie ciśnienie krwi, plamice, żylaki, krwotoki z siatkówki i wybroczyny na siatkówce, krwawienia z nosa i dziąseł (+ wit. C i napar z ruty), krwiomocz, zapalenie nerek l pęcherza moczowego, biegunki (w tym także krwawe), gruźlica, teleangiektazje, trądzik różowaty, choroba wrzodowa, kamica moczowa ł żółciowa, reumatyzm, dna, wysięki limfatyczne i okołostawowa, nocne moczenie i polucje, pokrzywka, czerwonka, krwawiączka, wymioty u ciężarnych, hemoroidy.
Najbardziej wartościowe są zimne wyciągi z ziela (sok, macerat, nalewka, alkoholatura). Bezwartościowe są napary, odwary, intrakty.
Macerat: 4 łyżki świeżego lub suchego ziela zalać 1 szkl. wody przegotowanej o temp. pokojowej; macerować 8 godzin pod przykryciem; przecedzić. Pić w zależności od potrzeby 100-150 ml 2-4 razy dz.; dzieci ważące 10-15 kg - 21-32 ml. 20-25 kg - 42,8-53,5 ml, 30-35 kg - 64-75 ml, 40-45 kg - 85,7-96,4 ml, 3-4 razy dz.
Nalewka tasznikowa - Tinctura Capsellae bursae: 1 szkl. ziela zalać 400-500 ml wódki lub wina; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3.4 razy dz. po 1-2 łyżeczki lub stosować zewnętrznie.
Alkoholatura zimna: pół szkl. świeżego i zmielonego ziela zalać 300 ml alkoholu 40-70% o temp. pokojowej; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1-2 łyżeczki.
Miód tasznikowy - Mel Bursae pastoris: na każdą łyżkę miodu dać 1 łyżeczkę proszku tasznikowego z suchego ziela i pół łyżeczki gliceryny, wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce.
Sok tasznikowy - Succus Bursae pastoris: świeże ziele tasznika (lub oczywiście tobołka) zmielić przez maszynkę do mięsa. Każdą 1 szkl. masy roślinnej zalać 100 ml wódki, wytrawiać o godzin w szczelnie zamkniętym słoju, po czym wszystko przepuścić przez sokowirówkę. Otrzymany wyciąg zażywać 3-4-6 razy dz. po 1 łyżce w 50 ml wody. Na zimę zakonserwować poprzez zalanie winem (100 ml wyciągu na 150 ml wina) lub miodem (100 ml wyciągu na 100 ml miodu i 50-60 g gliceryny). Tak zakonserwowany lek zażywać 3-4 razy dz. po 2-3 łyżeczki.
W mieszankach ziołowych, z których przyrządza się odwar lub napar tasznik pełni rolę dostarczyciela flawonoidów uszczelniających i wzmacniających naczynia krwionośna, w minimalnym natomiast stopniu - środka hemostatycznego = przeciwkrwotocznego.
