Gram Zdrowia

Witaminy i prowitaminy
>Witamina E
tokoferol, tocopherol, tocopherolum, vitamin E, vitaminum E, tocotrienole

dr Henryk S. Różański

Definicja: są to tokoferole (tokotrienole), pochodne chromanu (skondensowane pierścienie: benzenowy, tetrahydropiranowy oraz przyłączony w pozycji 2 nasycony łańcuch pochodzący z triizopentenolu. Witamina E jest gęstą oleistą cieczą barwy jasnożółtej, ciemnożółtej, brunatnej lub czerwonej. Łatwo ulega utlenieniu, zwłaszcza na świetle. Rozpuszcza się w tłuszczach, eterze, chloroformie i acetonie. Bardzo słabo rozpuszcza się w alkoholach.
Witamina E posiada właściwości antyoksydacyjne.
W lecznictwie wykorzystywany jest octan tokoferolu, wodorobursztynian tokoferolu i nikotynian tokoferolu. Estry są stabilniejsze od czystych postaci.
Na skalę przemysłową otrzymywane z trimetylohydrochinonu i fitolu w obecności chlorku cynku.
Budowa chemiczna: (+)-2,5,7,8-tetrametylo-2-(4,8,12-trimetylotridecylo)-chroman-5-ol, jest to wielkocząsteczkowy związek fenolowy, w trzech formach: alfa, beta i gamma, różniący się położeniem grup metylowych. Innymi słowy witamina E to pochodna dihydrochromanu, który w pozycji 2 posiada 16-węglowy łańcuch diterpenowy, a pozycji 6 grupę fenolową.

Znanych jest osiem form witaminy E. Wykazują aktywność optyczną.
Największą aktywność biologiczną reprezentuje alfa-tokoferol i formy prawoskrętne.
1 j.m. witaminy E odpowiada aktywności 1 mg alfa-tokoferolu.

Aktywność biologiczna tokoferoli:
1. Alfa-Tokoferol (5,7,8-trimetylotokol) - 100% aktywności
2. Beta-Tokoferol (5,6-dimetylotokol) - 30% aktywności
3. Gamma-Tokoferol (7,8-dimetylotokol) - 10% aktywności.
Funkcje w organizmie: Witamina E jest czynnikiem oksydo-redukcyjnym, uczestniczy w przenoszeniu wodoru z fawoprotein na cytochrom C; wchodzi w skład błon komórkowych i lizosomalnych stabilizując ich strukturę i zwiększając odporność na działanie peroksydazy glutationowej; zapobiega utlenianiu frakcji LDL lipidów krwi do nadtlenków; hamuje powstawanie toksycznych nadtlenków nienasyconych kwasów tłuszczowych i aktywnych rodników tlenowych. Czynnik ochronny dla mitochondriów i innych struktur błonowych.
Działanie farmakologiczne: rozszerzające naczynia krwionośne, ułatwiające przepływ krwi w naczyniach, przeciwzawałowe, przeciwzakrzepowe, przeciwzapalne, stabilizujące strukturę organelli komórkowych, w tym błon komórkowych i śródbłonków, przeciwwysiękowe, przeciwalergiczne, ochraniające witaminę F, A (także karotenoidy) i D, nasilające działanie witaminy A (oraz karotenów), witaminy C, kumaryn, indandionu i witaminy F, selenu, cynku oraz miedzi, wzmagające procesy krwiotwórcze (hemopoezy), ochronne w stosunku do plemników, owocytów (komórek jajowych), zarodka i płodu, żółciopędne, wymiatające wolne rodniki, antyoksydacyjne, przeciwmiażdżycowe, obniżające stężenie cholesterolu we krwi, ochraniające w stosunku do genomu, hamujące procesy autoagresji, hamujące mutagenezę (zapobiega mutacjom) i onkogenezę (inhibitor rozwoju nowotworu), hipotensyjne (obniżające ciśnienie krwi), przeciwcukrzycowe.
Witamina E wykazuje działanie przeciwtrądzikowe i przeciwłuszczycowe. Powinna być podawana w przebiegu chorób autoimmunologicznych. Zwiększa przyswajanie białek.
Synergizm farmakologiczny: witamina F, witamina C, selen, cynk, miedź, witamina A, witamina E, chrom, tłuszcze roślinne, tran, olej z rekina, drożdże.
Metabolizm: witamina E wchłania się z jelit do krwi i limfy w obecności tłuszczu, dlatego należy ją podawać podczas posiłku bogatego w oleje roślinne. Metabolizowana jest w wątrobie i skórze, wydalana z żółcią i moczem (metabolitem są związki chinonowe i kwas tokoferonowy). W moczu wydalane po związaniu z kwasem glukuronowym.
Zapotrzebowanie: 30 mg/24 h.
Wskazania: kolagenozy, trądzik, dermatozy, wypryski, wypadanie włosów, cukrzyca, zatrucia, miażdżyca, wszelkie schorzenia oczu, oligo- i azoospermia (niedobór lub brak plemników w nasieniu), niemożność zajścia w ciążę, poronienia, choroba wieńcowa, zakrzepowe zapalenie żył i tętnic, zaburzenia miesiączkowania, przedwczesne obumieranie plemników (podawać wraz z fruktozą, karnityną, inozytolem, mannitolem, witaminą F, A, C, choliną, żelazem i szafranem), liszaj rumieniowaty, twardzina (sklerodermia), owrzodzenia, pokrzywka, choroby paznokci, alergia, marskość i zapalenie wątroby, kamica żółciowa, stłuszczenia organów wewnętrznych (np. serca, nerek), zaniki mięśni (miastenia, zanikowy niedowład mięśni), nowotwory, retinopatie, hemoliza krwi, hiperlipoproteinemia, zaburzenia potencji, nadciśnienie, mukowiscydoza.
Przyczyny niedoboru witaminy: zespół złego wchłaniania, biegunka, częste wymioty, permanentne zażywanie środków przeczyszczających, dyskinezy dróg żółciowych, spożywanie pokarmów poddawanych działaniu promieni UV i utleniaczy, unikanie tłuszczów roślinnych. Właściwości toksykologiczne: nadmiernie duże dawki (powyżej 3 g/24 h) powodują zaburzenia trawienne, bóle brzucha, biegunkę, nudności, wymioty, zawroty głowy, zaburzenia pracy mięśni, wzrost ciśnienia śródczaszkowego, nadmierną pobudliwość, uczucie ogólnego rozbicia.
Dawkowanie: profilaktycznie: 100  mg/24 godziny; leczniczo - 300-1000 mg/24 h, rzadziej 1200-3000 mg. Doustnie lub domięśniowo.
Ważniejsze preparaty handlowe witaminy E:
1. Vitaminum E - kapsułki, tabletki  100, 200, 400 mg.
2. Sevitren (Krka) - preparat złożony zawierający witaminę E, C, selen i karoten - kaps.
3. Tacovital (Steigerwald) - kaps. 600 mg.
4. Vitagutt Vitamin E (Schwazhaupt)  - kaps. 1 g.
5. Tocolion (Lab. Sciencex) - kaps. 500 mg.
6. Dermovit E (Coel) - maść 2%.
7. Linoeparol (Agropharm) - krem.
8. Vitaminum E (Terpol) - krople 0,3 g/1 ml.
Więcej informacji na temat właściwości toksykologicznych witaminy E - kilknij tutaj

Witaminy

Dokument chroniony prawami autorskimi
Jakiekolwiek kompilowanie informacji z witryny bez podania źródła będzie surowo ścigane
Poznań 2004