Gram Zdrowia

Opis.

1). Ślaz leśny czyli dziki - roślina dwu- lub trzyletnia dorastająca do 100 cm wys.; łodyga podnosząca się, w górze owłosiona, rozgałęziona; liście 5-7-dłoniastoklapowane; kwiaty umieszczone w kątach liści; działki kielicha podługowate w liczbie 3; płatki korony - purpurowo-różowe z ciemnymi prążkami lub fioletowe, głęboko wcięte; owoc - rozłupnia. Kwitnie od lipca do września. Roślina pospolita; rośnie na przydrożach, na przychaciach, na łąkach i ugorach, w starych sadach i  ogrodach.

2). Ślaz zaniedbany czyli pospolity - bylina do 50 cm wys.; łodyga podnosząca się;  liście owłosione,  okrągławe lub nerkowate, długoogonkowe,   5-7-klapowe, brzegiem  kartowane,  w nasadzie  sercowate;   kwiaty w kątach liści,   szypułkowe,  po kilkę, bladoróżowe lub białe; owoc - rozłupnia złożona z rozłupek tworzących charakterystyczny krążek. Kwitnie od  czerwca  do września. Roślina pospolita; rośnie na glebach piaszczystych i wapiennych (przydroża,  przychacia,   polne  drogi,  zapuszczone  grządki, ugory).

Opis.

Drzewo o liściach (igliwiu) zimotrwałych, zawierające we wszystkich organach przewody żywicowe; szpilki po 2 na skróconych pędach (trwałość szpilki - ok. 3 lata); kwiaty męskie otoczone u nasady łuskowatymi liśćmi stanowiącymi zaczątek okwiatu, składają się z osi oraz licznych płaskich pręcików osadzonych na niej spiralnie; każdy pręcik z 2 pylnikami; ziarnka pyłku żółte z 2 pęcherzykami powietrznymi ułatwiającymi wznoszenie się w powietrze (sosna to roślina wiatropylna); kwiaty żeńskie pojawiają się później aniżeli kwiaty męskie, osadzone są spiralnie na osi szyszki (kwiatostanu); kwiat żeński składa się z łuski wspierającej i łuski nasiennej zrosłych ze sobą nasadami; łuska nasienna z 2 zalążkami odwróconymi, przyrośniętymi całkowicie do jej powierzchni  górnej. Zdrewniałe łuski nasienne, przylegając do siebie zamykają wnętrze szyszki, przez co chronią młode nasiona; później, po dojrzeniu nasion, odchylają się na zewnątrz, albo odrywają się od osi szyszki - co umożliwia ich rozsiewanie (sosna jest rośliną wiatrosiewną). Nasiona błoniaste oskrzydlone; zarodek z wieloma liścieniami (5-18). Sosna dorasta do 35 m wys.; korona stożkowata, później - parasolowata; korowina w górnej części pnia czerwonożółta, łuszcząca się cienkimi płatami, w dole szara, spękana; szpilki sztywne, ostre, młode - jasnozielone, stare - ciemnozielone. Sosna rośnie na różnych glebach (piaski, bielice, brunatne, torfowe), a nawet na skałach. Wykształca mocny, palowy korzeń.

Opis.

Rumianek pospolity (lekarski) - roślina wieloletnia (w ostre zimy wymarza) dorastająca do 40 cm wys.; łodyga naga, gałęzista, mocna; liście 2-krotnie pierzastosieczne, o odcinkach nitkowatych, równowąskich; koszyczki kwiatowe zebrane w wiechowate kwiatostany; kwiaty nlbyjęzyczkowe, rurkowe; dno kwiatowe wypukłe, wewnątrz puste; kwiaty brzeżne - białe, środkowe - żółte; owoc - niełupka. Kwitnie od maja do sierpnia. Roślina pospolita w całym kraju; rośnie na łąkach, na polach, na ugorach, na polnych drogach, na wzgórzach, przy budowach i długoletnich wykopach; lubi gleby gliniaste, wilgotne, azotowe, lekko lub bardzo kwaśne, unika gleb wapiennych.

Rumianek pospolity zastąpić można rumiankiem bezpromieniowym - Matricaria discoidea, rosnącym w całej Polsce i bardzo podobnym do niego. Podobne działanie lecznicze wykazuje także rumian szlachetny czyli rzymski - Anthemis nobilis - łodyga płożąca się po ziemi, owłosiona; dolne odcinki pędów mocno ulistnione, górne zaś bezlistne lub z rzadka ulistnione; dno kwiatowe pełne, .płaskie; kwiaty środkowe - żółte (ru­rkowe), zewnętrzne natomiast - białe, kwiaty są gęsto wypełnione płatkami, są pełne. Dla celów leczniczych i farmaceutycznych uprawiane.

Uwaga! Zauważyłem, że gro zbieraczy ziół myli rumianek z pospolitą rośliną o nazwie Leucanthemum vulgare, czyli złocień właściwy - bylina dorastająca do 60 cm wys.; łodyga sztywna, pojedyncza, w górze bezlistna i ewentualnie owłosiona; liście dolne - ogonkowe, podłużnie jajo­wate, brzegiem tępo karbowano-piłkowane; liście górne - siedzące, mniejsze od dolnych; koszyczki kwiatowe złożone z białych płatków l żółtego środka (rurki), duże, 3-5 cm szer., przywabiające muchy i chrząszcze, które je zapylają; rośnie na łąkach, pastwiskach, przy rzekach, na ugorach, na polanach; często uprawiany w ogródkach jako rośliny ozdobne. Złocień właściwy ma zupełnie inny skład chemiczny i całkowicie odmienne działanie lecznicze w porównaniu z rumiankami.

Opis.

Bylina do 1,5 m wys.; liście jajowate, 3-5 klapowe, brzegiem karbowane; kwiaty różowe, pięciopłatkowe, umieszczone w kątach liści; owoc - rozłupnia; cała roślina szaro owłosiona. Kwitnie do lipca, w górach i na pogórzu - do sierpnia. Roślina rzadko rośnie w stanie dzikim (południowe i południowo-wschodnie województwa). Dla celów farmaceutycznych i leczniczych uprawiany.

Surowiec.

Surowcem jest korzeń (FP I,II,III,IV i V), sam kwiat oraz ziele (liście) - Radix, Flos, Herba et Folia Althaeae off.. Radix et Folium są sprzedawane w aptekach l w sklepach zielarskich.

Opis.

Obie rośliny są do siebie podobne. Różnica polega tyłka na tym, że połonicznik kosmaty w przeciwieństwie do połonicznlka nagiego (gła­dkiego), ma łodygę i liście gęsto, odstająco owłosione. Są to rośliny wieloletnie (w mroźne zimy wymarzają) dorastające do 15-20 cm dł,; łodyga leżąca, rozgałęziona, pokryta drobnymi, krótkoogonkowymi, jasnozielonymi, podłużnie eliptycznymi listkami; kwiaty drobne, żółtozielone, umieszczo­ne w kątach liści; owocem jest torebka. Kwitną od czerwca do października. Połoniczniki rosną na łąkach, na polanach, na przydrożach, na pastwiskach; lubią gleby piaszczyste, gliniaste, wapienne.

Surowiec. Surowcem jest ziele połonicznlków - Herba Herniarae (FP), które zbiera się od czerwca do września i suszy w temp. do 40o C. Herba Herniarae możne kupić w aptekach i w sklepach zielarskich.

Skład chemiczny. Połoniczniki posiadają flawonoidy (flawonole) - 1-2%: rutozyd, hiperozyd, kwercetyna, galaktozyd, arabinozyd i triglukozyd kwercetyny i izoramnetyny (narcyzyna), kumaryny (herniaryna, skopoletyna - 0,2%, umbeliferon), fenolokwasy (kw. kawowy), olejek eteryczny - 0,2%, alkaloidy, saponiny trójterpenowe - 5% (glabrolidy A,B,C, pochodne kwasu gipsogenowego i hydroksymedykagenowego), kw. galakturonowy i in.

Opis.

Drzewo dorastające do 25 wys.; kora srebrzystobiała; liście nieparzysto-pierzaste, pachnące, duże; listki podłużnie jajowate; kwiaty męskie (pyłkowe, pręcikowe) zebrane w długie, zwisające, gąsienicowate kwiatostany; kwiaty żeńskie - siedzące, zielonawe, po 2-3 w kątach liści; owoc - orzech (pestkowiec) okryty pachnącą, zieloną, miękką, soczysta łupiną. Kwitnie w kwietniu (II połowa) lub w maju. Drzewo często sadzone, niekiedy uprawiane; szczególnie pospolit w południowej i w południowo-wschodniej Polsce.

Surowiec.

Surowcom jest nie tylko orzech, ale także kora, zielona łupina orzecha (tak często wyrzucana) i liść - Cortex, Fructus, Folium Juglandis sue Cortex Nucum Juglandls viridis vel Putamina Nucum. Folium Juglandis można kupić w sklepach zielarskich. Korę lub młode gałązki (Frondes Juglandis) pozyskuje się wiosną lub jesienią; liście zbiera się w maju (ewentualnie w I połowie czerwca). Surowce suszy się w normalnej temperaturze, przy czym korę i gałązki można wysuszyć w otwartym piekarniku ogrzanym do temp. 80^o C. Bardzo cennym surowcem są niedojrzałe, świeże owoce, z których przyrządza się sok, intrakt, alkoholaturę zimną i alkoholmiód.