Gram Zdrowia

Opis.

Wieloletnia krzewinka dorastająca do 80 cm wys.; pędy pło­żące się lub wstające, zakorzeniające się w węzłach, zimozielone, rozgałęzione; łodyżki rózgowate; liście igiełkowate, drobniutkie, 3-kanciaste; ulistnienie równoległe; kwiaty 4-krotne w jednostronnych i wielokwiatowych gronach, umieszczonych na szczycie pędów; kielich wolnodziałkowy, różowy, otoczony 4-listkowym zielonym kieliszkiem; pręciki o pylnikach u nasady z dwoma wyrostkami; owoc - torebka. Kwitnie od lipca do października; kwiaty czerwonofioletowe. Roślina dość pospolita w całym kraju, w niektórych miejscach występuje masowo; rośnie w lasach, na polanach i przyleśnych wzgórzach.

Opis.

Krzew do 4 m wys.; gałązki z ostrymi kolcami, starsze zdrewniałe, młode owłosione, czerwonobrunatne; liście podłużnie eliptyczne, brzegiem piłkowane, krótkoogonkowe; kwiaty białe, pachnące, pojawiają się przed liśćmi; owoc - kulisty, ciemnoniebieski z nalotem, cierpki w smaku pestkowiec. Kwitnie w II poł. kwietnia i w maju. Roślina pospolita; sadzona na miedzach, często spotykana na skrajach lasów i zarośli.

Surowiec.

Surowcem są kwiaty i owoce - Flos et Fructus (Baccae) Pruni spinosae. Owoce i kwiaty można kupić w sklepach zielarskich. Kwiaty zbiera się na przełomie kwietnia i maja, a następnie suszy szybko w ciemnym i przewiewnym miejscu w temp. do 35-40o C. Do tej temperatury można ogrzać lekko piekarnik i tam kwiaty wysuszyć. Owoce zbiera się w październiku, po przymrozku i suszy w otwartym piekarniku ogrzanym do temp. 70o C. Owoce należy zmielić, czego nie wymagają kwiaty.

Opis.

Roślina jednoroczna lub dwuletnia dorastająca do 50 cm dł. lub wys.; łodyga podnosząca się, rozgałęziona, naga; liście lancetowate, krótkoogonkowe; kwiatostan - kłos zwisający na szczycie pędów; kwiaty zielonawo-czerwonawe; okwiat 4-krotny; pręcików 6; owoc - orzeszek; liście mają ostrawy smak. Kwitnie od lipca do października. Rośnie nad brzegami wód, przy rowach, na przydrożach, na usypiskach ziemi, na wzgórzach, na zaniedbanych grządkach, w sadach, na ugorach, na polach, w lasach i na łąkach; lubi gleby kwaśne i wilgotne,

Rdest ostrogorzki należy odróżnić od rdestu plamistego - Polygonum persicaria, który posiada na liściach charakterystyczne, ciemne plamy i nie ma ostrego smaku. Porównując jednak skład chemiczny obu rdestów wynika, że jest on podobny, a to oznacza, iż mają także zbliżone właściwości lecznicze; rdest plamisty nie zawiera tylko ostrogorzkiego poligodialu.

Opis.

W ziołolecznictwie wykorzystuje się różne gatunki przytulii, a mianowicie:

1. Przytulia czepna - Galium aparine - roślina wieloletnia ( w ostre zimy wymarza) dorastająca do 150 cm dł.; łodyga czterokanciasta, rozgałęziona, leżąca lub wspinająca się, zadzierzysta (cała roślina czepia się ubrania, a nawet skóry); liście podłużnie lancetowate (klinowato-lancetowate) zakończone kolcem; ulistnienie okółkowe; kwiaty drobne, białe lub zielonkawe; owoc - rozłupnia pokryta czepnymi haczykami. Kwitnie od czerwca do października. Roślina pospolita; występuje często masowo; rośnie nad rzekami, w lasach, na zaniedbanych grządkach, w sadach, w zaroślach, na polanach; lubi gleby wilgotne, azotowe i przepuszczalne.

2. Przytulia właściwa - Galium verum - bylina dorastająca do 1 m dł.; łodygi i liście pokryte czepiającymi się haczykami; liście wąskie; ulistnienie okółkowe; kwiaty drobne, żółte. Kwitnie od lipca do września. Roślina pospolita; rośnie na łąkach, w lasach, w zaroślach, nad wodami, na przydrożach, na miedzach.

3. Przytulia wonna - Galium odoratum - bylina pachnąca kumaryną; łodyga gładka, w węzłach owłosiona, 4-kanciasta; liście cienkie, ciemnozielone, jajowate lub lancetowate; kwiaty w szczytowym podbaldachu; korona 4-krotna; pręcików 4; płatki korony białe, czerwonawe lub różowawe; owoc - 2-dzielna rozłupnia. Kwitnie od maja do czerwca. Rośnie w lasach, w zaroślach, w borach; lubi gleby kwaśne, luźne,  żyzne.

Uwaga! Przytulia wonna znana jest także pod nazwą - marzanka wonna lub Asperula odorata (aspero - chropowate, ostre; asperitas, asperitatis = szorstki).

4. Przytulia wyprostowana - Galium erectum (erectum = prosty, wyniosły) - bylina do 1 m wys.; łodyga sztywna, wzniesiona; liście wąskie, zakończone kolcem, z wierzchu połyskujące; ulistnienie okółkowe; kwiaty białe, 4-płatkowe; pręcików 4. Prawie identyczna jest przytulia łąkowa, to jest pospolita - Galium mollugo (mollis, mollio, molliculus = miękki, delikatny), także lecznicza.

Opis.

Krzew do 1,5 m wys.; liście długoogonkowe, 3-5-klapowe, u nasady sercowate, od spodu pokryte żółtymi gruczołami wypełnionymi olejkiem eterycznym; kwiaty zebrane w zwisłe grona; kielich złożony z 5 działek; korona z pięcioma czerwonawymi płatkami; pręcików 5; słupek 1; owoc - czarna, kulista jagoda; młode gałązki zielone, starsze - czerwono-brunatne. Kwitnie od maja do czerwca. Roślina uprawiana.

Surowiec.

Surowcem zielarskim są liście - Folium Ribis nigri, które zbiera się przed kwitnieniem lub później i suszy w temp. do 40o C.

Skład chemiczny. Liście zawierają olejek eteryczny - 0,60-0,80%, fitoncydy, wit. C - 100-150 mg/100 g, karoten, garbniki, flawonoidy, sole magnezowe, kwasy organiczne, fitochinony, wit. z grupy B, wit. P i wiele innych.

Owoce (Fructus Ribis nigrj) zawierają ok. 157 mg wit. C/100 g, 1100 j.m. wit. A, 1000 mg wit. P, 1800 ug wit. K, 60 ug wit. B1, 70 ug wit. B2, 0,97% pektynianu wapnia, 0,81% soli mineralnych, 2-4% kwasów orga­nicznych, garbniki, flawonoidy (5-metylo-kwercetynę, kwercytrynę), antocyjany (3-glukozyd cyjanidyny, 3-ramnoglukozyd cyjanidyny, 3-ramno-glukozyd delfinidyny, 3-glukozyd delfinidyny), olejek eteryczny - ok. 0,75% i alkaloidy.

Opis.

1). Pokrzywa zwyczajna - bylina dorastająca do 150 cm wys.; łodyga prosta, sztywna, podobnie jak liście - parząca, pokryta gruczołowatymi włoskami zawierającym kw. mrówkowy; liście na długich ogonkach, podługojajowate, brzegiem grubo ząbkowane, od spodu jaśniejsze; ulistnienie równoległe-krzyżowe; kwiaty żeńskie o 1 słupku i czterodziałkowym okwiecie, zebrane w zwisające kwiatostany groniaste; owoc - orzeszek. Kwitnie od czerwca do października. Roślina pospolita w całej Polsce, często występująca masowo; lubi gleby wilgotne, bogate w azot, przepuszczalne; rośnie w lasach, na ich skrajach, na polanach, ne obrzeżech łąk, w zaroślach, nad rzekami i zarośniętymi brzegami źródeł, na rumowiskach i na przydrożach.

2). Pokrzywa żegawka - roślina Jednoroczna dorastająca do 60 cm wys.; liście jajowate, brzegiem wcinano-ząbkowane; ulistnienie skrętoległe-krzyżowe; kwiaty pręcikowe i słupkowe zwieszne w kwiatostanach, krótszych od ogonków liściowych. Kwitnie od maja do października. Pospolita w całym kraju; rośnie na polach, w ogrodach, na przydrożach, w ziołoroślach, na wilgotnych wzgórzach, w laskach l zaniedbanych, starych sadach.

Opis

1. Solidago virga-aurea (złota rózga) - roślina wieloletnia dorastająca do 100 cm wys.; łodyga naga lub z rzadka owłosiona; liście odziomkowe jajowate, tępe, brzegiem piłkowane; liście dolne, łodygowe - podłużno-eliptyczne, zaostrzone, prawie całobrzegie lub piłkowane; liście górne -lancetowate, zaostrzone, zawsze brzegiem piłkowane, siedzące; koszyczki kwiatowe liczne, zebrane w piramidalne wiechy (nie zawsze); kwiaty żółte, pachnące; owoc - niełupka. Kwitnie od lipca do września. Rośnie w szpilkowych borach, w zaroślach, na zboczach, na łąkach, w widnych lasach i na polanach; często tworzy skupiska; lubi gleby ciężkie, bielicowe; pospolita w całym kraju,

2. Solidago canadensis - roślina wieloletnia dorastająca do 200 cm wys.; łodyga krótko owłosiona; liście wąskie i wydłużone, brzegiem ostro piłkowane, nagie lub owłosione, trójwiązkowe; koszyczki kwiatowe drobne; kwiaty złocistożółte; owoc - niełupka z puchem kwiatowym. Kwitnie od lipca do września. Rośnie nad brzegami wód, niekiedy uprawiana w ogródkach i na działkach,

Opis.

Krzewinka o leżących gałązkach dorastających do 1 m dł.; liście zimotrwałe, podługowate, całobrzegie; kwiatostany groniaste, zwisłe; kielich pięciodziałkowy; korona biała lub różowawa, wewnątrz owłosiona, zrosłopłatkowa, dzbaneczkowata, pięcioząbkowa; pręcików 10; słupek 1; owoc - jagoda barwy czerwonej o miąższu białawym, mączystym.

Występuje w północnej części niżu, w południowej części - rzadko spotykana; rośnie pospolicie na Podkarpaciu, w Bieszczadach. Rośnie w lasach widnych i na ich skrajach; lubi gleby zbielicowane, piaszczyste, o różnej wilgotności.

Roślina pod ochroną !.

Surowiec.

Surowcem farmakopealnym jest liść - Folium Uvae-ursi, który można kupić w aptekach i w sklepach zielarskich (opak. 50 g), FP I, II, III, IV i V. Liście zbierane są od czerwca do września i suszone w temp. do 40^o C.

Opis.

1. Krwiściąg lekarski - roślina wieloletnia dorastająca do 150 cm wys.; liście nieparzysto-pierzaste; listki podłużne sercowate; kwiaty zebrane w podłużne główki; szyjka słupka 1; pręcików 5; dno kwiatowe czterokanciaste; kwiaty ciemnobrunatne; owoc - niełupka. Kwitnie od lipca do września (w Bieszczadach i na Podkarpaciu do października). Rośnie na skrajach lasów, w rzadkich lasach, przy drogach przyleśnych, na polanach (obrzeże), przy rzekach, w zarośniętych wąwozach, na łąkach przyleśnych, w zaroślach. Lubi gleby wilgotne, a nawet podmokłe, choć nie zawsze na takich rośnie. Roślina pospolita.

2. Krwiściąg mniejszy - roślina wieloletnia dorastająca do 50 cm wys.; listki jajowatokoliste lub eliptyczne; kwiaty zebrane w kuliste lub jajowate główki; szyjki słupka 2; listki brzegiem karbowane; owoc - niełupka. Kwitnie od maja do lipca (w Bieszczadach i na Podkarpaciu do sierpnia). Roślina pospolita; rośnie na łąkach, polanach i skrajach lasów, na suchych zboczach; lubi gleby wapienne.

Opis.

Roślina wieloletnia dorastająca do 80 cm wys.; łodyga gęsto ulistniona; kłącza pełzające; liście 2-3-krotnie pierzastosieczne, w zarysie lancetowate lub równowąskie; liście odziomkowe 2-4 cm szer., dolne łodygowe 1-2 cm szer.; kwiatostan baldachogroniasty, wielokwiatowy, wonny; kwiaty języczkowe białe, żółtawe lub różowawe. Roślina pospolita w całym kraju; kwitnie od czerwca do października. Rośnie na glebach nowo usypanych, na przydrożach, przy budowach, na miedzach, na ugorach, w zaroślach. Gatunek wykształcił wiele podgatunków, np. Achillea pannonica - liście dolne wąskolancetowate, 1,3-1,6 cm szer.; kwiatostanu gęsty, okrywa 3-4 mm dł., dość wąska, jej łuski z wąską jasnobrunatną obwódką, kwiaty języczkowe małe, białe lub różowe. Achillea collina - roślina owłosiona.