Aby stosowanie leków ziołowych było bezpieczne musi być spełniony szereg warunków. Należy stosować jedynie leki ziołowe dokładnie oznaczone, o znanym działaniu, wyłącznie w dawkach jakie podałem, pochodzące z pewnego źródła (sklepy zielarskie, apteki lub samodzielnie zebrane), w prawidłowy sposób przyrządzone. Nie wolno stosować ziół (leków) nieznanego pochodzenia, nie oznaczonych, po terminie ważności, wykazujących jakiekolwiek różnice w stosunku do stanu pierwotnego (chyba, że producent o takich zmianach poinformował i uznał za normalne), o nie znanym działaniu. Ziół i jakichkolwiek innych leków nie wolno kupować na straganach od obcokrajowców.
Wiele chorób ma podobne objawy i samodzielne ich leczenie w oparciu o zaobserwowane korzystne działanie jakiegoś silnego zioła u innego chorego może przynieść bardzo poważną szkodę. Zioła, jak i inne leki zawierają substancje czynne działające bardzo silnie, silnie lub słabo. Od razu informuję, że rośliny o bardzo silnym działaniu mogą być stosowane po skonsultowaniu się z lekarzem prowadzącym. Zioła te starannie oznaczyłem (znak - !). Pozostałe surowce roślinne można stosować samodzielnie do leczenia określonych schorzeń lub pomocniczo oprócz leczenia lekami syntetycznymi. Należy dodać, że samoleczenie i leczenie ziołami powinno być świadome i racjonalne (ratio = rozum), w którym uwzględniło się wskazania i przeciwwskazania. Oczywiście wiele ziół polecam stosować profilaktycznie, nawet osobom zupełnie zdrowym (lepiej zapobiegać chorobom, a zioła czynią to znakomicie, niż je potem leczyć niejednokrotnie toksycznymi lekami syntetycznymi). Spotkałem się często ze stwierdzeniem, iż zioła można pić “kupę czasu” i bez szkody dla organizmu. Są to poglądy w ogromnej mierze błędne i świadczące o zupełnej niewiedzy na temat ziół. Okres leczenia ziołami nie może trwać bez przerwy, gdyż zbyt długie stosowanie ziół, podobnie jak każdego leku syntetycznego, nawet tych pozornie słabiutkich i “niewinnych” powoduje niepożądane następstwa, np. nadmierne i długie picie naparu z rumianku powoduje u kobiet zaburzenia miesiączkowania; zbyt długie doustne zażywanie przetworów z pokrzywy wywołuje zaczerwienienie i opuchniecie wielu miejsc ciała, często powiek, okolic oczu, oraz objawy skórne typu pokrzywki; przy dłuższym doustnym zażywaniu przetworów ze skrzypu następuje w organizmie niedobór witaminy B1.; długie picie wyciągów z owoców jałowca, z ziela rozmarynu, z ziela tymianku i in. jest przyczyną bólów głowy, złego samopoczucia i podrażnienia nerek. Takich przykładów jest wiele. Okres leczenia ziołami wynosi około 30-35 dni; potem należy zrobić przerwę 10-dniową. Po tej przerwie można, a niekiedy trzeba powtórzyć kurację ziołową. Radzę wówczas zastosować inny lek ziołowy o analogicznym (podobnym) działaniu terapeutycznym. I tak na przykład korzeń lukrecji (dłuższe stosowanie powoduje wystąpienie obrzęków, zawroty głowy, utratę jonów K - hipokaliemię, można (a właściwie trzeba) zastąpić korzeniem biedrzeńca, korzeniem babki, korzeniem mydlnicy, korzeniem omanu czy liśćmi podbiału. Wszystkie te surowce podobnie działają, to znaczy wykrztuśnie, spazmolitycznie, żółciopędnie i żołądkowo (jeżeli chodzi o chorobę wrzodową, tj. o wygojenie wrzodów to należy lukrecję zastąpić korzeniem babki).
Niektóre zioła wymagają ściśle określonego dawkowania, gdyż wywierają wyjątkowo silne działanie. Przedawkowanie ziół oznaczonych symbolem - ! powoduje ciężkie zatrucie i śmierć. To ziół bardzo silnie działających należą między innymi (wymieniam też te rośliny, które nie opisałem w niniejszej pracy): szalej jadowity, miłek, konwalia, kokoryczki, jałowiec, bieluń, lulek, jaskry, arnika, pokrzyk wilcza-jagoda, kruszyna, narecznica, glistnik, kopytnik, ciemiężyce, naparstnice, lnica, cebulice, czworolist, wilczomlecze, komosa, robinia.
Zioła trzeba przyjmować bardzo regularnie; dawek jakie w niniejszym poradniku podałem - pod żadnym pozorem (nigdy) - nie wolno zwiększać ! Przetwory ziołowe należy sporządzać ściśle według przepisów jakie podałem!
Leki ziołowe wymagają odpowiedniego dawkowania.
Dawką nazywamy ilość leku konieczną do wywołania określonych pożądanych zmian w czynnościach ustroju. Od dawki zależy czy dana substancja będzie działała jako lek, czy jako trucizna. Wielkość dawki leczniczej danego leku zależy od:
- wieku człowieka,
- wagi ciała,
- płci (w ziołolecznictwie nie bierze się tego pod uwagę),
- osobniczej wrażliwości,
- warunków fizjologicznych,
- sposobu (drogi) wprowadzenia leku do organizmu.
Dawki zamieszczone w tabelach Farmakopei Polskiej, czyli Urzędowego Spisu Leków są określone w stosunku do dorosłego mężczyzny w średnim wieku, wagi 70 kg, przy podaniu doustnym leku. Dzieciom do 1 roku -zapisujemy taką część dawki dla dorosłego, jaką część stanowi jego waga w stosunku do wagi dorosłego (70 kg). Obliczamy to według wzoru:
d= D × masa dziecka/70
gdzie:
d - dawka dla dziecka
D - dawka dla dorosłego
/ - kreska ułamkowa (dzielone)
× - razy
A oto przykład: dawka jednorazowa naparu z kwiatu pierwiosnka dla dorosłego człowieka wynosi 150 ml, dziecko waży 6 kg. Jaka jest dawka jednorazowa naparu pierwiosnkowego dla naszego dziecka ?
d = 150 × 6 / 70 = 12,857,142 czyli około 12-13 ml naparu (taką dawkę podaje się dziecku 3-4 razy w ciągu doby).
Dzieciom powyżej 1 roku - zapisujemy taką część dawki dla dorosłego, jaką część stanowi jego wiek wyrażony w latach w stosunku do wieku człowieka dorosłego (24 lat). Obliczamy to według wzoru:
d = D × wiek dziecka / 24
d- dawka dla dziecka
D- dawka dla dorosłego
/ - kreska ułamkowa (dzielone)
× - razy
A oto nasz przykład: mamy dziecko 5 letnie i chcemy mu podać napar z lepiężnika; wiemy, że dorosły może wypić jednorazowo 100 ml naparu.
Jaką ilość naparu lepiężnikowego możemy podać naszemu dziecku ?
d = 150 × 5 / 24 = 31,25 czyli dziecku podajemy około 31-32 ml naparu, np.
4 razy dziennie.
W niniejszej książce przy opisie poszczególnych ziół podałem dawki dla dorosłych oraz dzieci w wieku 1 roku, 3 lat, 5 lat, 7 lat, 10 lat i 15 lat.
Osobom nadmiernie otyłym lub wyjątkowo chudym podajemy leki, zwłaszcza silnie działające w dawce proporcjonalnej do ich wagi, np. osobnikowi ważącemu 30 kg podamy połowę dawki leczniczej obliczonej dla mężczyzny ważącego 70 kg, osobnikowi ważącemu 140-150 kg podamy 2 dawki lecznicze obliczone dla mężczyzny ważącego 70 kg. Osobom w wieku ponad 70 lat podajemy dawki w wysokości dwóch trzecich dawek dla ludzi w średnim wieku. W przypadku leków syntetycznych osobom w wieku powyżej 70 lat podaję się połowę dawki dla dorosłych w średnim wieku.
Leki stosuje się w dawkach jednorazowych (pro dosi) oraz w dawkach dobowych (pro die). Dawka dobowa danego leku określa jego ilość zastosowaną w pojedynczych dawkach.
Czy wodne wyciągi można słodzić ?.
Wyciągi wodne sporządzone z surowców wykrztuśnych, np. z owoców anyżu, z ziela tymianku, z igliwia świerkowego czy sosnowego, z ziele lub kwiatu pierwiosnka można, a nawet warto osłodzić, najlepiej miodem lub sokiem owocowym. Posłodzenie miodem lub sokiem doda nie tylko smaku i zapachu, ale również wzmocni działanie wykrztuśne i wzmacniające leku. Słodzić można także wodne wyciągi z owoców, np. róży dzikiej, bzu czarnego, głogu, jarzębiny, gdyż zwiększy to ich walory smakowe i wartość leczniczą.
Mię wolno natomiast słodzić przetworów zawierających substancje gorzkie, ponieważ mają one działać pobudzająco na apetyt, na trawienie, mają zwiększać wydzielanie śliny i soków trawiennych, innymi słowy mają działać “gorzko”. Zatem nie powinno się słodzić naparu czy odwaru z korzenia goryczki, z kłączy tataraku, z liści bobrka, z ziela piołunu, z ziela bylicy pospolitej, z ziela glistnika i tym podobnych.
Do niektórych przetworów ziołowych będziemy dodawać nie tylko miód, czy sok, ale również przyprawy (cynamon, goździki, wanilię, miętę), w celu poprawienia smaku oraz aromatu.
Najczęstsze miary stosowane w ziołolecznictwie ludowym
1).Łyżeczka do herbaty rozdrobnionych:
- kwiatów - 1000 mg (1 g)
- liści - 1500 mg (1,5 g)
- ziela - 2000 mg (2 g)
- korzeni, kłączy, nasion - 3000-4000 mg (3-4 g)
2). Łyżka stołowa rozdrobnionych:
- kwiatów -3000 mg (3 g)
- liści - 3500-4000 mg (3,5-4 g)
- korzeni, kłączy, nasion - 9000 mg (9 g)
Łyżeczka wodnego wyciągu - 5-5,5 g czyli 5 ml
Łyżka wodnego wyciągu - 12-15 g czyli 12-15 ml
Szklanka wodnego wyciągu to 200-220 g czyli 200-220 ml
Jedna kropla nalewki waży najczęściej 19 mg
Jeden mililitr wodnego wyciągu z ziół waży ok. 1,2-1,3 g, a 1 l wodnego wyciągu) ok. 1,2-1,3 kg.
8). Na końcu noża mieści się:
- sproszkowanych kwiatów - 300 mg
- sproszkowanych liści - 500 mg
- sproszkowanych korzeni, kłączy, nasion - 800-1000 mg
- sproszkowanego ziela - 600-800 mg
Oczywiście podane miary i wagi są w dużym przybliżeniu.
