Opis.
Krzew dorastający do 3 m wys.; gałęzie okryte ostrymi, silnymi kolcami; młode pędy zielone, późniejsze drewnieją; liście złożone z 5-9 listków; listki jajowate, zaostrzone, brzegiem ząbkowane, sztywne; ulistnienie - skrętoległe; przylistki długie, zrośnięte z ogonkiem; kwiaty 5-płatkowe; płatki korony białe, różowawe lub białe z różowymi plamami; dno kwiatowe wklęsłe; owoc - szupinka (nibyowocnie) koloru czerwonego lub ciemnopomarańczowego, błyszczące, eliptyczne, wypełnione niełupkami. Kwitnie w czerwcu. Podobna jest róża rdzawa - Rosa rubiginosa o identycznej wartości leczniczej. Do celów leczniczych i konsumpcyjnych można z powodzeniem zbierać także owoce innych podgatunków i gatunków, czy też odmian róży, które rosną w Polsce, np. róża dzika "B" - Rosa glauca (róża błękitnawa), róża kutnerowata -Rosa tomentosa, róża czerwonawa - Rosa rubrifolia (czerwonolistna), róża alpejska -- Rosa alpina, róża gęstokolczasta - Rosa spinosissima, róża jabłkowata - Rosa pomifera (pomifer, pomiferum = owocodajna, owocorodna).
Surowiec.
Surowcem jest owoc i liść - Fructus (FP I,II,III,IV) et Folium Rosae. Z róż ogrodowych, takich jęk; Rosa centifolia = róża stulistna o kwiatach silnie pachnących, dużych, pełnych, kulistych barwy różowej; Rosa lutea (foetida) = róża żółta o kwiatach ciemnożółtych; Rosa gallica = róża francuska o kwiatach dużych, pachnących, pojedynczych, barwy czerwonej lub różowej; Rosa rugosa = róża pomarszczona (japońska, fałdzista) będąca krzewem do 2 m wys., o kwiatach dużych, o szerokich płatkach barwy karminoworóżowej; Rosa moyesii = róża Moyesa z kwiatami do 7 cm średnicy o płatkach aksamitnych l odcieniu szkarłatnokarminowym, uzyskuje się kwiaty - Flos Rosae lub same płatki korony - Petala Rosae. Płatki obrywa się świeże i w czasie ładnej, suchej pogody po czym suszy w temp. do 40 C, rozłożone cienką warstwą. Owoce zbiera się gdy dojrzeją i suszy w otwartym piekarniku ogrzanym do temp. 50 stopni C, potem mieli i przesypuje do szczelnego pudełka. Fructus Rosae - w wolnej sprzedaży w aptekach i w sklepach zielarskich (opak. 50 g). Na zimę należy zgromadzić przynajmniej 2 kg suchych owoców. Liście zbiera się od maja do lipca i suszy w temp. do 40 C.
Skład chemiczny. Owoce róży zawierają wit. C (kw. L-askorbowy i kw. dehydroaskorbowy) - ok. 500 mg/100 g (od 300 do 1200 mg/100 g), wit. A - 10.000 j.m., wit. P - 600 mg, wit. K - 400 ug, wit. B1 – 150 ug wit. B2 - 100 ug, wit. PP - 1300 ug, sole mineralne (dużo wapnia, potasu, fosforu, żelaza^, magnezu), garbniki - 2%, barwnik - likopinę, tokoferole, karotenoidy (zeaksantyna, ksantofil, beta-karoten), flawonoidy (rutyna, astragalina, tylirozyd, izokwercetyna), kwasy organiczne (dużo cytrynowego, jabłkowego, szczawiowego, octowego), pektyny, olejek eteryczny - 0,3%.
Działanie.
Liście i płatki róży działają wykrztuśnie, moczopędnie, uspokajająco, rozkurczowo, ściągające i żółciopędnie. Wyciągi z owoców działają odżywczo, spazmolitycznie, moczopędnie, lekko żółciopędnie, przeciwalergicznie, uspokajająco, przeciwkaszlowo, wykrztuśnie, odtruwająco, przeciwnowotworowo, przeciwmiażdżycowo, wzmacniająco; regulują wypróżnienia i trawienie, uszczelniają naczynia krwionośne i je wzmacniają, polepszają samopoczucie.
Wskazania:
choroby zakaźne, przeziębienie, schorzenia skórne, gorączka, bezsenność (+ inne zioła), kaszel, nieżyty układu oddechowego, zaparcia, osłabienie, nieżyt przewodu pokarmowego, choroba wrzodowa, alergie, choroby trzustki, pęcherzyka i wątroby, czerwonka, reumatyzm, stres, ciąża wyczerpanie nerwowe, skąpomocz, stany zapalne i zakażeniowe nerek i dróg moczowych, laktacja, palenie tytoniu, żylaki, miażdżyca, po zawale serca, choroby włosów, zapalenie przydatków, okres po- i przekwitania, zaburzenia hormonalne, nowotwory.
Napar: 3 czubate łyżki suchych owoców lub 2 czubate łyżki liści, albo też 4 duże szczypty zmielonych płatków róży zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić; napar z owoców i płatków róży osłodzić miodem. Pić 2-3-4 razy dz. po 200 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg - 2 łyżeczki, 5-6 kg - 3-4 łyżeczki, 7-8 kg - 2 łyżki, 3-4 razy dz.; dzieci - 100-150 ml naparu kilka razy dz. Wyciągi z róży są całkowicie bezpieczne i warto nimi zastępować zwykłą herbatę.
Nalewka różana (różanówka) - Tinctura Rosae: pół szkl. suchych owoców lub liści, albo 1 szkl. suchych płatków róży zalać 300 ml wódki lub wina; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 2-3 razy dz. po 1 łyżce lub 1 raz dz. po 30 ml.
Intrakt różany - Intractum Rosae: 1 szkl. świeżych zmielonych owoców zalać 500 ml wina lub wódki o temp. 75 C; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać jak nalewkę.
Wyciągi alkoholowe z róży można wymieszać z miodem (stosunek 1:1) uzyskując Alkoholmel Rosae, który zażywa się 2-3 razy dz, po 1 łyżce.
- Rp. Owoc róży - 1 łyżka
- Owoc bzu czarnego - 1 łyżka
- Owoc głogu - 1 łyżka
- Owoc jarzębiny - 1 łyżka
- Owoc jałowca - 2 łyżki
Surowce zalać 5 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić; osłodzić dobrze miodem. Pić 3-4 razy dz. po 200 ml.
Wskazania: stany ozdrowieńcze, osłabienie, złe samopoczucie, zatrucia, wyczerpanie nerwowe, stres, wszelkie choroby skórne i zakaźne, gorączka, przeziębienie, nieżyt układu oddechowego, moczowego i pokarmowego, dna, reumatyzm, zaparcia, zaburzenia przemiany materii, palenie tytoniu, kaszel, miażdżyca.
- Rp. Owoc róży - 1 łyżka
- Liść melisy - 1 łyżka
- Ziele jemioły - 1 łyżka
- Kwiat lawendy - 1 łyżka
- Owoc głogu - 1 łyżka
- Kwiat rumianku - 1 łyżka
Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 1 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 2-3 razy dz. po 200 ml; niemowlęta - 2-3 łyżeczki, 2-3 razy dz.; dzieci - pół-1 szkl. 2-3 razy dz.
Wskazania: wyczerpanie nerwowe, lęki, bezsenność, stres, zaburzenia trawienia, bóle brzucha, zaparcia, biegunka, nieżyt jelit i żołądka.
- Rp. Nalewka z owoców róży - 10 ml
- Nalewka walerianowa - 10 ml
- Nalewka głogowa - 10 ml
- Nalewka melisowa - 10 ml
- Nalewka tymiankowa - 10 ml
- Nalewka serdecznikowa - 10 ml
- Nalewka lebiodkowa - 10 ml
- Nalewka arcydzięglowa - 10 ml
- Miód naturalny - 50 ml
Składniki wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce; dzieci - 1-2 łyżeczki.
Wskazania: wyczerpanie nerwowe, bezsenność, stres, nieżyt układu oddechowego, przeziębienie, złe samopoczucie, wewnętrzny niepokój, kaszel, pyłkowica, schorzenia skórne (jako lek wspomagający), okres po- i przekwitania.
- Rp. Owoc dzikiej róży - 2 łyżki
- Kwiat lub liść pierwiosnka - 2 łyżki
- Kwiat lipy - 1 łyżka
- Ziele tymianku - 1 łyżka
- Ziele hyzopu - 1 łyżka
- Ziele lebiodki - 1 łyżka
- Ziele fiołka tr. - 1 łyżka
- Owoc bzu czarnego - 1 łyżka
- Owoc anyżku - 1 łyżka
- Korzeń omanu - 1 łyżka
- Kwiat lawendy - 1 łyżka
- Owoc jałowca lub pączki, igliwie, gałązki sosny, świerku albo jodły - 1 łyżka
- Liść szałwi - 1 łyżka
Wymieszać starannie. 2 łyżki mieszanki zalać 1 szkl. wrzątku; parzyć 20 minut; przecedzić. Pić 4 razy dz. po 100-150 ml; dzieci - 50-100 ml 4 razy dz.
Wskazania: nieżyty układu oddechowego, pokarmowego i moczowego, choroby zakaźne, przeziębienie, kaszel, alergie, bóle brzucha, schorzenia skórne, gorączka, zaburzenia przemiany materii, kamica moczowa i żółciowa, zastoje żółci, wyczerpanie nerwowe.
