Opis.
Krzew do 1,5 m wys.; liście długoogonkowe, 3-5-klapowe, u nasady sercowate, od spodu pokryte żółtymi gruczołami wypełnionymi olejkiem eterycznym; kwiaty zebrane w zwisłe grona; kielich złożony z 5 działek; korona z pięcioma czerwonawymi płatkami; pręcików 5; słupek 1; owoc - czarna, kulista jagoda; młode gałązki zielone, starsze - czerwono-brunatne. Kwitnie od maja do czerwca. Roślina uprawiana.
Surowiec.
Surowcem zielarskim są liście - Folium Ribis nigri, które zbiera się przed kwitnieniem lub później i suszy w temp. do 40o C.
Skład chemiczny. Liście zawierają olejek eteryczny - 0,60-0,80%, fitoncydy, wit. C - 100-150 mg/100 g, karoten, garbniki, flawonoidy, sole magnezowe, kwasy organiczne, fitochinony, wit. z grupy B, wit. P i wiele innych.
Owoce (Fructus Ribis nigrj) zawierają ok. 157 mg wit. C/100 g, 1100 j.m. wit. A, 1000 mg wit. P, 1800 ug wit. K, 60 ug wit. B1, 70 ug wit. B2, 0,97% pektynianu wapnia, 0,81% soli mineralnych, 2-4% kwasów organicznych, garbniki, flawonoidy (5-metylo-kwercetynę, kwercytrynę), antocyjany (3-glukozyd cyjanidyny, 3-ramnoglukozyd cyjanidyny, 3-ramno-glukozyd delfinidyny, 3-glukozyd delfinidyny), olejek eteryczny - ok. 0,75% i alkaloidy.
Działanie:
Wyciągi z liści działają przeciwwirusowo, przeciwbakteryjnie, grzybobójczo, żółciopędnie, moczopędnie, napotnie, przeciwgorączkowo, tonizująco ogólnie, przeciwobrzękowo, odtruwająco, wykrztuśnie, przeciwzapalnie, przeciwreumatycznie, rozkurczowo, przeciwgnilnie, odwaniająco, przeciwbiegunkowo; wymagają wydzielanie soku żołądkowego, trzustkowego i jelitowego; regulują przemianę materii; pobudzają apetyt.
Wskazania: stany zapalne i zakażeniowe układu moczowego i pokarmowego, skąpomocz, kamica moczowa i żółciowa, ropomocz, krwiomocz, nieżyt układu oddechowego, przeziębienie, choroby zakaźne, gorączka, osłabienie, zatrucia, dna, reumatyzm, schorzenia skórne, zaburzenia trawienia, bóle brzucha, zapalenie przydatków (+ inne zioła, np. wiesiołek), biegunka, nudności, choroby alergiczne.
Napar: 2 łyżki liści zalać 1-2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 min.; przecedzić. Pić kilka razy dz. po 1 szkl.; niemowlęta ważące 3-4 kg -8,5-11 ml, 5-6 kg - 14-17 ml, 7-3 kg - 20-22,8 ml, 9-10 kg - 25,7-28,5 ml, 3-4 razy dz.; dzieci ważące 15-20 kg – 42,8-57 ml, 25-30 kg - 71-85,7 ml, 35-40 kg - 100-114 ml, 45-50 kg - 128,5-142,8 ml, 4-6 razy dziennie.
Nalewka - Tinctura Ribis nigri: 1 szkl. suchych liści zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 5-10 ml lub stosować zewnętrznie do przemywania przy trądzikach, łojotoku, schorzeniach ropnych i stanach zapalnych.
Alkoholmel Ribis nigri: do 100 ml nalewki wlać 100 ml miodu; wymieszać. Zażywać 4 razy dz. po 1 łyżce (przy schorzeniach układu oddechowego stosować częściej).
Sok z owoców czarnej lub czerwonej porzeczki.
3 kg owoców przepuścić przez sokowirówkę lub rozgnieść je w garnku, zalać gorącą wodą tyle tylko, żeby były przykryte, doprowadzić do momentu wrzenia; odstawić na bok, przykryć i pozostawić tak na 5-8 godz.; następnie przecedzić. Na 1 l soku dać 1 kg cukru, mieszać dopóki nie rozpuści się, gotować 2 minuty i zaraz gorący sok (syrop) zlewać do gorących słoików lub butelek, zakręcać i poddawać pasteryzacji w wodzie o temp. 80o C przez 20 minut.
Sok z porzeczek działa wzmacniająco, odtruwające, moczopędnie, napotnie, przeciwgorączkowo i odżywczo.
Wskazany jest bardzo przy kaszlu, rekonwalescencji, przeziębieniu, osłabieniu oraz chorobach zakaźnych i skórnych. Warto go mieszać z winkiem aloesowym i anyżowym (stosunek 1:1) oraz z sokami ziołowymi (pierwiosnkowym, lepiężnikowym, mniszkowym itp.).
- Rp. Liść porzeczki - 1 łyżka
- Liść babki - 1 łyżka
- Ziele majeranku - 1 łyżka
- Kwiat rumianku - 1 łyżka
Wymieszać. Przyrządzić i pić jak napar z liści porzeczki. Można podawać niemowlętom.
Wskazania: zaburzenia trawienia, biegunka, nieżyt przewodu pokarmowego.
- Rp. Liść porzeczki - 1 łyżka
- Liść pokrzywy - 1 łyżka
- Korzeń lub ziele mniszka - 1 łyżka
- Ziele skrzypu - 1 łyżka
- Ziele wrzosu - 1 łyżka
Wymieszać. Stosować jak wyżej.
Wskazania: skąpomocz, kamica moczowa, ropomocz, krwiomocz, stany zapalne układu moczowego, zatrucia, choroby skórne, zaburzenia przemiany materii, gorączka, zaburzenia trawienne.
- Rp. Ziele skrzypu - 1 łyżka
- Owoc jałowca - 1 łyżka
- Liść porzeczki - 1 łyżka
- Kłącze perzu - 1 łyżka
- Korzeń wilżyny - 1 łyżka
Wymieszać. Przyrządzić i dawkować jak wyżej.
Wskazania: schorzenia wątroby i pęcherzyka żółciowego, skórne oraz układu moczowego, obrzęki, zaparcia, zaburzenia metaboliczne.
