Opis.
Roślina wieloletnia do 1 m wys., o silnej cytrynowej woni; łodyga podobnie jak liście krótko, szaro owłosione; liście ogonkowe sercowato-jajowate, brzegiem karbowano-ząbkowane; kwiaty w niby-okółkach; kielich o ząbkach wargi górnej bardzo krótkich, dolnych - dłuższych, szydlasto zakończonych; korona różowa lub biała; owoc - rozłupnia. Kwitnie od lipca do sierpnia. Roślina uprawiana. Pochodzi z rejonu Morza Śródziemnego.
Surowiec.
W celach leczniczych (farmaceutycznych) zbierane są z upraw liście lub ziele - Folium vel Herba Melissae, FP I, II, III, IV i V. Surowiec ten kupić można w aptekach i w sklepach zielarskich (opak. 20, 25 i 50 g). Ekspresówki są mało wartościowe. Dostępny jest także intrakt melisowy – Intractum Melissae (Phytopharm Klęka) – fl. 45 i 100 g – 5 ml 2-4 razy dz. w 100 ml wody.
Skład chemiczny.
Liście zawierają olejek eteryczny – Oleum Melissae w ilości około 0,1-0,3%, a w nim cytral (30%), cytronelol (do 5%), geraniol, linalol, mircen i alkohole aromatyczne. Ponadto surowiec zawiera wit.C - ok. 100 mg/100 g, garbniki - do 5%, kwasy (kawowy, ursolowy rozmarynowy, oleanolowy), śluzy - ślady, gorycze, flawonoidy i sole mineralne.
Działanie.
Melisa działa uspokajająco, lekko nasennie (zwłaszcza w stosunku do dzieci i osób starszych), przeciwwirusowo (niszczy Herpes simplex, czyli wirusa opryszczki), ściągające, przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, nasercowo, żółciopędnie, wiatropędnie, przeciwwymiotnie, napotnie, przeciwskurczowo, moczopędnie, lekko przeciwbólowo, wykrztuśnie; zwiększa wydzielanie soku żołądkowego, pobudza trawienie, ułatwia przyswojenie mleczka pokarmowego, hamuje zaburzenia trawienne, reguluje wypróżniania, likwiduje stan przedmiesiączkowy (zwłaszcza w połączeniu z glistnikiem i jemiołą oraz wiesiołkiem dziwnym lub dwuletnim), znosi bolesne miesiączkowanie (+ glistnik), ułatwia przejście przez trudny okres po- i przekwitania.
Wskazania: bezsenność, zdenerwowanie, lęk, wewnętrzny niepokój, stres, skłonność do płaczu, choroby zakaźne, przeziębienie, zaparcia, biegunka, skąpomocz, wzdęcia, bóle brzucha, nieżyt żołądka i jelit, choroby skórne, kamica moczowa i żółciowa, bóle wątroby, niedostateczne - wydzielanie żółci oraz fermentów żołądkowych i trzustkowych, nerwice wegetatywne (warto wówczas dodać do melisy walerianę, serdecznik, jemiołę i (lub) glistnik), brak łaknienia, wymioty (także u ciężarnych; w tym przypadku do melisy można dodać majeranek, miętę i (lub) szałwię), nerwobóle (+ owoc lub (i) kora bzu czarnego), bóle stawowe (+ topola + wierzba + wiązówka), mięśniobóle (+ glistnik + wiązówka), wadliwa przemiana materii (+ korzeń (ziele) mniszka + ziele skrzypu + kłącze perzu + korzeń łopianu + morszczyn), kaszel, stany zakażeniowe i zapalne układu oddechowego, choroby alergiczne.
Napar: 2 łyżki liści zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut. przecedzić. Pić kilka razy dz. po 100-200 ml; niemowlęta ważące 3-4 kg -8,5 ml, 5-6 kg - 10,7 ml, 7-8 kg - 15 ml, 3-4 razy dz. lub częściej; dzieci ważące 9-10 kg - 19 ml, 15-20 kg - 42 ml, 25-30 kg - 53 ml, 35-40 kg - 75 ml, 45-50 kg - 107 ml, 3-4 razy dz. lub częściej.
Nalewka melisowa - Tinctura Melissae: pół szkl. suchych liści zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 10 (max 15) ml; dzieci ważące 10-15 kg - 1,4-2 ml, 20-25 kg - 2,8-3,5 ml, 30-35 kg - 4-5 ml, 40-45 kg - 5,7-6 ml, 50-55 kg - 7-7,8 ml, 3-4 razy dziennie.
Rp.
Liść melisy - 1 łyżka
Kwiat rumianku lub krwawnika - 1 łyżka
Kwiat lipy - 1 łyżka
Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 1 szkl. wrzątku; parzyć 20 minut; przecedzić. Pić jak napar melisowy.
Wskazania: zaburzenia trawienia, bezsenność (w tym także u niemowląt), przeziębienie.
Rp.
Liść melisy - 1 łyżka
Ziele lebiodki - 1 łyżka
Ziele jemioły - 1 łyżka
Kwiat nagietka - 2 łyżki
Kwiat lawendy - 2 łyżki
Kwiat rumianku - 1 łyżka
Wymieszać. Przyrządzić i stosować jak wyżej.
Wskazania: wyczerpanie nerwowe, stres, lęki, bezsenność, zaburzenia trawienne, stany zapalne przewodu pokarmowego i układ oddechowego, przeziębienie, choroby alergiczne, biegunka.
Rp.
Liść melisy - 1 łyżka
Kwiat (liść) i (lub) owoc głogu - po 1 łyżce
Ziele (kwiat) jasnoty - 1 łyżka
Kwiat bzu czarnego - 1 łyżka
Owoc anyżku - 1 łyżka
Kłącze tataraku - 1 łyżka
Owoc dzikiej róży - 1 łyżka
Wymieszać. Przyrządzić i pić jak napar z melisy.
Wskazania; przeziębienie, nieżyty jelit, żołądka i układu oddechowego, podniecenie nerwowe, bezsenność, lęk, wewnętrzny niepokój, zaburzenia okresu po- i przekwitania, zaburzenia trawienne, choroby zakaźne.
Rp.
Nalewka melisowa - 10 ml
Nalewka z liści lub kory orzecha włoskiego - 10 ml
Nalewka glistnikowa - 10 ml
Nalewka arnikowa - 10 ml
Nalewka jemiołowa - 10 ml
Nalewka szałwiowa - 10 ml
Zmieszać. Opryszczkę przemywać preparatem 4-6 razy dz. Jednocześnie pić napar z melisy i stosować okłady z tego naparu na chore miejsce. Leczy także liszaje, liszajce, pryszcze różnego pochodzenia i owrzodzenia oraz sączące wypryski.
Rp.
Liść melisy - 1 łyżka
Liść orzecha włoskiego - 1 łyżka
Kwiat nagietka - 1 łyżka
Ziele glistnika - 1 łyżka
Kora dębowa - 1 łyżka
Kora wierzbowa - 1 łyżka
Liść szałwi - 1 łyżka
Powyższa ziółka zalać 4 szkl. wody; zagotować; odstawić na 30
minut; przecedzić. Stosować do nasiadówek (30 minutowych) lub
do przepłukiwania pochwy przy: opryszczce narządów płciowych,
stanach ropnych i zakażeniowych oraz zapalnych, świądzie, upławach i nadżerkach. Jednocześnie pić wywar z tej mieszanki w ilości 100 ml 2 razy dz.
Rp.
Liść melisy - 1 łyżka
Kwiat nagietka - 2 duże szczypty
Liść pokrzywy - 1 łyżka
Ziele świetlika - 1 łyżka
Ziele krwawnika - 1 łyżka
Ziele tymianku - 1 łyżka
Ziele glistnika - 1 łyżka
Powyższe surowce zalać 6 szkl. wody; zagotować; odstawić na 30 min.; przecedzić. Stosować doustnie (2 razy dz. po 100 ml) i do nasiadówek lub przepłukiwania pochwy przy wyżej wymienionych schorzeniach kobiecych.
Opryszczkę w jamie ustnej i na wargach pędzlować następującym płynem:
Rp.
Nalewka melisowa - 10 ml
Kwas taninowy czyli Tanninum (proszek dostępny w aptekach bez
recepty na wagę; lub nalewka galasowa) - 1 łyżka płaska
Nalewka glistnikowa - 10 ml
Nalewka arnikowa - 10 ml
Nalewka tymiankowa - 10 ml
Nalewka szałwiowa - 10 ml
Składniki wymieszać. Płynem pędzlować opryszczkę co 4-6 godzin.
Zanim ją jednak zapędzlujemy należy na chore miejsce zrobić okład z roztworu Chinoxysolu (1 tabl. na 50 ml wody przegotowanej) trwający 5 minut, a w przypadku jamy ustnej lub narządów płciowych - zastosować płukankę chinoksyzolową (1 tabl. na 150-200 ml wody).
Powyższy płyn działa silnie przeciwbakteryjnie, przeciwwirusowo, przeciwgrzybiczo, przeciwzapalnie, pierwotniakobójczo oraz ściągająco. Leczy także afty, pleśniawki, nadżerki, owrzodzenia, zajady (jednocześnie zażywać wszystkie witaminy!).
W przypadku opryszczki oka stosować okłady na oczy z mocnego naparu melisowego lub następującej mieszanki:
Rp.
Liść melisy - 1 łyżka
Ziele świetlika - 1 łyżka
Kwiat nagietka - 2 spore szczypty
Wymieszać. Zalać 2 szkl. wrzącej wody; parzyć 20 minut; przecedzić.
Okład powinien trwać 20-30 minut, przy czym co 10 min. należy
go wymieniać na nowy. Leczy także stany ropne i zapalne powiek
oraz gałki ocznej.
Przy opryszczkach (jakichkolwiek) proponuję pić następujące wyciągi ziołowe:
Rp.
Liść melisy - 2 łyżki
Korzeń arcydzięgla - 1 łyżka
Ziele lub owoc wiesiołka dziwnego lub dwuletniego - 1 łyżka
Ziele jemioły - 1 łyżka
Ziele glistnika - 1 łyżka
Kwiat nagietka - 2 spore szczypty
Wymieszać. 2 łyżki mieszanki zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100-150 ml.
Rp.
Liść melisy - 2 łyżki
Kwiat arniki - 1 łyżka
Korzeń lub ziele mniszka - 1 łyżka
Liść pokrzywy - 1 łyżka
Liść ruty - 1 łyżka
Liść orzecha włoskiego - 1 łyżka
Ziele tymianku - 1 łyżka
Ziele krwawnika - 1 łyżka
Ziele piołunu - 1 łyżka
Kwiat nagietka - 2 szczypty
Liść babki - 1 łyżka
Przyrządzić i pić jak wyżej. Obie mieszanki stosować na zmianę.
