Opis.
Roślina jednoroczna dorastająca do 60 cm wys.; korzeń cienki, wiązkowy; łodyga prosta, w górze rozgałęziona; ulistnienie skrętoległe; liście lancetowatopodłużne, zaostrzone, całobrzegie, z trzema wiązkami przewodzącymi; kwiaty jasnoniebieskie lub białe; działek kielicha i płatków korony 5; pręcików 10; słupek 1 pięciokomorowy, niebiesko zabarwiony; owoc - torebka; nasiona płaskie, lśniące, brunatne lub brązowe, eliptyczne. Kwitnie od czerwca do lipca. Roślina uprawiana.
Surowiec.
Surowcem farmakopealnym jest nasienie - Semen lini, FP I, II, III, IV i V. W sklepach zielarskich i w aptekach sprzedawane jest po 150, 200, 250, 300 g. Dostępny jest także olej lniany (Oleum Lini; firma Olej Elbląg) – fl. 400, 800 g. Olej lniany sprzedają także rolnicy na targowiskach miejskich.
Skład chemiczny.
Nasiona zawierają śluzy - do 6% (zbudowany z kw. galakturonowego, z ramnozy, galaktozy, arabinozy i ksylozy), glikozyd linamarynę - ok. 1,5%, linamarazę - enzym rozkładający llnamaryrę do kwasu cyjanowodorowego, acetonu i glukozy; substancja niepożądana!; zostaje uaktywniona po rozdrobnieniu nasion); olej - do 40%, białka - ok. 25%, węglowodany - ok. 12%, sitosterol - 41%, kampesterol - 26%, cykloartenol - 9%, cholesterol - 2%, N-amino-D-prolinę (powstałą z linatyny występującej w niedojrzałych nasionach; substancja niepożądana), linkafeinozyd.
Olej lniany - Oleum Lini (FP) składa się z glicerydów kwasów tłuszczowych nienasyconych: oleinowego, linolenowego, linolowego.
W nasionach lnu można jeszcze znaleźć fenolokwasy (kw. n-oksybenzoesowy, kw. ferulowy, kw. kawowochinowy, kw. n-kumarynowy, kw. neochlorogenowy, kw. wanilinowy), pochodne apigeniny i luteoliny.
Działanie.
Siemię lniane nie rozdrobnione działa łagodnie przeczyszczająco; napary z nasion osłaniająco, przeciwzapalnie i przeciwkaszlowo. Zewnętrznie jako rozgrzewające i łagodzące ból kataplazmy (zmielone w młynku do kawy nasiona zalewa się wrzącą wodą, gorącą miazgę zawija się w gazę, używa na kompresy, które utrzymują równomierną temperaturę przez około 1 godz.; doustnie można stosować tylko całe nasiona!). Podobnie przyrządza się maseczki kosmetyczne. Papkę z siemienia lnianego (zmielonego) nakłada się na twarz, szyję i dekolt na około 20-30 minut, po czym zmywa w naparze z rumianku (lub Azulan -1 łyżka na 1 l wody). Maseczka z lnu ma szczególne znaczenie dla skóry spękanej, zniszczonej, pomarszczonej, z ogniskami zapalnymi i z licznymi wągrami oraz pryszczami.
Można też sporządzić mocny napar z nie rozdrobnionych nasion (1 łyżka surowca na 100 ml wody wrzącej). W naparze zmaczać płachty waty lub gazy i nakładać na skórę na 30 minut; następnie zmyć skórę tym naparem i pozostawić do wyschnięcia.
Suchą skórę po maseczce należy natłuścić środkiem odżywczym, przyśpieszającym regenerację naskórka, przeciwzapalnym, a zarazem dobrze natłuszczającym i nawilżającym. Takim środkiem jest niewątpliwie Linomag - krem lub maść, krem aloesowy według naszej receptury, krem (maść) żywokostowy, krem babkowy i krem (maść) nagietkowy. Linomag zawiera dehydrogenizowane kwasy tłuszczowe z grupy wit. FF, wspaniale pielęgnujące skórę i wargi. Warto dodać, iż Linomag w swym składzie zawiera również Lanolinę, Eucerynę - bardzo szlachetne podłoża.
Na chore, opuchnięte i zmęczone oczy robić 10 minutowe okłady z naparu lnianego (np. podczas maseczki).
Kleik z siemienia lnianego można podawać dzieciom.
Olej lniany zażywany doustnie działa osłaniająco, odżywczo, przeciwzapalnie, regenerująco na nabłonek, żółciopędnie, rozkurczowo; zapobiega kamicy żółciowej i reguluje wypróżnienia. Dostarcza witaminę FF. Zapobiega miażdżycy. Wzmaga odporność organizmu na choroby.
Olej lniany zastosowany na skórę działa przeciwzapalnie, rozmiękczająco, przyspiesza regenerację naskórka i skóry właściwej, usuwa wągry, udrażnia gruczoły łojowe, likwiduje bakterie trądzikotwórcze.
Wskazania: choroba wrzodowa, miażdżyca naczyń, zmniejszenie odporności organizmu (odporność zwiększają kw. tłuszczowe omega-3 zawarte w nasionach, zmniejszają one też poziom cholesterolu we krwi), cukrzyca, zaparcia, zapalenie gardła, chrypka, kaszel, nieżyt żołądka i jelit, nadkwaśność treści żołądkowej, zgaga, stany zapalne jelit, żołądka, dwunastnicy i przełyku, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, zapalenie pęcherza moczowego, hemoroidy, ostra biegunka.
Macerat – Maceratio Lini: 3 łyżki nasion zalać 1 szkl. wody o temp. pokojowej, przykryć i odstawić na 6-8 godzin; przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 100-200 ml; niemowlęta (3-6 kg) - 1-2 łyżki; dzieci w wieku: 1-3 r. ż. - 30 ml, 4-6 r. ż. - 50 ml, 7-10 r. ż. - 70 ml, 11-15 r. ż. - 100-150 ml, 3-4 razy dz. Dzieciom nie podawać doustnie nasion, lecz czysty macerat.
Napar: 2 łyżki nasion zalać 2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 30 minut; przecedzić (można wypić wraz z nasionami, podobnie jak i w przypadku maceratu). Pić jak macerat.
Niekiedy robi się choremu doodbytniczą lewatywę z maceratu lub naparu przy zapaleniu odbytu, zapaleniu esicy, niemożności wypróżnienia się oraz przy wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego. Wpuszcza się 100-200 ml i więcej maceratu lub naparu, zależnie od tego ile płynu jelita przyjmą. Macerat lub napar przed wprowadzeniem do odbytu musi być podgrzany do temp. 36-38°C.
Substancje śluzowe zawarte w nasionach lnu pokrywają błony śluzowe żołądka i jelit tworząc warstwę izolacyjną ochraniającą je przed drażniącymi bodźcami i hamującą ich funkcje wydzielnicze.
Rp.
Napar z siemienia lnianego - 100 ml
Odwar z korzeni babki - 100 ml
Płyny wymieszać i wypić; stosować 1-4 razy dz.; można podawać niemowlętom (1-2 łyżki kilka razy dz.). Warto używać do lewatyw.
Wskazania: choroba wrzodowa, zgaga, zaparcia, ostra drażniąca biegunka, chrypka, stany zapalne przełyku, żołądka, dwunastnicy i jelit, hemoroidy, kaszel.
Zewnętrznie do okładów: rany, choroby oczu, oparzenia, opuchlizny, rozpadliny skórne, suchość skóry, ropnie, czyraki, spierzchnięte wargi; do celów kosmetycznych. Wywiera działanie ochronne, powlekające, pojędrniające, przeciwzapalne, wygładzające, wybielające, oczyszczające).
Rp.
Napar z siemienia lnianego - 100 ml
Odwar z korzenia żywokostu - 100ml
Odwar z korzenia lukrecji - 100 ml
Napar z kozieradki - 100 ml
Płyny wymieszać. Pić 2-4 razy dz. po 100 ml lub (i) stosować do wlewów doodbytniczych (100-200 ml o temp. 38°C). Lek można podawać dzieciom.
Wskazania: choroba wrzodowa, stany zapalne i zakażeniowe przewodu pokarmowego, kaszel, chrypka, zgaga, zaparcia, guzki krwawnicze odbytu, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, bolesne oddawanie kału, zapalenie krtani, tchawicy i oskrzeli.
Rp.
Napar z siemienia lnianego - 100 ml
Napar z glistnika - 100 ml
Odwar z korzenia babki - 100 ml
Napar z goździków - 100 ml
Płyny wymieszać. Stosować do lewatyw doodbytniczych w ilości
100-200 ml o temp. 38o C.
Wskazania: stan zapalny esicy, odbytu, bolesne oddawanie kału, guzki krwawnicze, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, zaparcia.
Powyższa lewatywa działa znieczulająco, przeciwbólowo, rozkurczowo, powlekająco, odkażająco, przeciwzapalnie, przeczyszczająco i przeciwgnilnie.
Olej lniany zażywać 1-2 razy dz. po 1 łyżce. W leczeniu zewnętrznym stosować kilkugodzinne (zmieniane) okłady z gazy nasączonej ciepłym olejem. Można także stosować do lewatyw przy ostrych zaparciach i zapaleniu odbytu.- choroba wrzodowa
- chrypka
- cukrzyca
- hemoroidy
- kaszel
- miażdżyca naczyń
- nadkwaśność treści żołądkowej
- nieżyt żołądka i jelit
- ostra biegunka
- stany zapalne dwunastnicy i przełyku
- stany zapalne jelit
- stany zapalne żołądka
- wrzodziejące zapalenie jelita grubego
- zapalenie gardła
- zapalenie pęcherza moczowego
- zaparcia
- zgaga
- zmniejszenie odporności organizmu